KTS Hoàng Thúc Hào: Hà Nội tốt chưa?

Ảnh: Hồng Vĩnh Hà Nội với KTS Hoàng Thúc Hào là một nỗi nuối tiếc, nơi anh với những ý tưởng độc đáo từng đoạt giải cao cả trong nước và quốc tế mong muốn Hà Nội lộng lẫy sau khi phủi đi những vết lọ lem. Tiếc bởi ý tưởng cải tạo Nhà tù Hỏa Lò thành Quảng trường rộng lượng (Giải thưởng của Hội KTS Quốc Tế UIA – Paris năm 1996) và đồ án Quy hoạch Hồ Gươm và vùng phụ cận (từng được UBNDTP. Hà Nội trao giải cao nhất), cho đến nay vẫn nằm trên giấy. Nhưng với Hoàng Thúc Hào, một kiến trúc sư thế hệ 7X Hà Nội, dù thế nào vẫn là tình yêu không bao giờ xưa cũ nên vẫn không ngừng trăn trở. Để rất dễ cởi lòng khi nghe hỏi về Hà Nội, sau 5 năm Thủ đô mở rộng đến ngần này. Không xấu đi cũng không tốt lên nhiều PV: Hà Nội sau 5 năm mở rộng, anh thấy thế nào? KTS Hoàng Thúc Hào:Tôi chưa có đánh giá gì, vì chưa thấy có nhiều thay đổi. Kể cả sự tác động của Hà Nội mở mang vào Hà Nội cũ – nơi yêu mến, thân thiết của anh? - Không, tôi không thấy có tác động gì. Thế chị thấy có vấn đề gì? Tôi thì nghĩ là phần vỏ kiến trúc của Hà Nội cũ không chịu tác động gì, nhưng rõ ràng có sức ép ở mật độ dân cư. Ý chị là tỉ lệ cần lao nhập cư tăng lên. Còn tôi thấy phần cũ của Hà Nội vẫn thế - nó vẫn giữ nguyên sự vừa đẹp, vừa nhếch nhác. Khu phố cổ, khu phố cũ cũng không có gì thay đổi ngoài việc mọc thêm một số công trình trong khu phố Pháp. Phố cổ người dân có cải tạo, tu chỉnh nhưng về căn bản vẫn là những cái nhà ống. Những khu giữ được nhiều nhất là các vi la Pháp ở các khu phố Tây mà giờ đây lúc thì chủ trương cấm, lúc lại thấy mọc lên các nhà cao tầng từ những vi la ấy. Trong khi đó bài toán hạ tầng Phố cổ vẫn nhếch nhác, Hồ Gươm vẫn bàn cãi mà chưa có giải pháp cụ thể. 5 năm trước, khi mở rộng Hà Nội chúng ta lo ngại có những xáo trộn, thậm chí có thể là mất mát rất lớn ở góc cạnh văn hóa và đời sống thành phố. Nay 5 năm sau, thì thấy đúng là không phải như chúng ta từng lo ngại. - Tôi chưa thấy xấu đi mà cũng không thấy tốt lên nhiều. Bởi nếu nó xấu đi căn bản hay tốt lên cơ bản chắc tôi đã nhận ra. Ngoài việc có những thay đổi có tính chất hành chính. Chừng như cuộc khủng hoảng kinh tế 3 năm qua đã cản ngăn những thay đổi? - 5 năm cũng chưa kịp làm gì nhiều. Suy thoái kinh tế 3 năm qua ảnh hưởng tương đối, nếu không chắc nó cũng đã có những đổi thay rõ nét hơn. Hơn nữa, thời kì 5 năm là quá ngắn. Tôi cũng làm việc ở phần Hà Nội cũ, nhưng một hôm nào đó đột đi về phía Tây, tự nhiên lại có cảm giác tuồng như mình đang sống trong cái phần "bảo thủ” của Hà Nội. Có một Hà Nội khác đang mới mẻ hơn và đương đại hơn. - Đúng là sự dị biệt cơ bản của hình ảnh Hà Nội đang diễn ra ở phía Tây tạo nên một cực hấp dẫn mới ở khu vực đường Phạm Hùng, Lê Đức Thọ, Trần Duy Hưng, Phạm Văn Đồng…Với việc hình thành hạt nhân các công trình quan trọng như trọng điểm hội nghị nhà nước, Sân vận động Mỹ Đình và hàng loạt khu thị thành, các nhà cao tầng cho từng lớp trung lưu trở lên như Keangnam, Sông Đà – Mỹ Đình, The Manor, trường Amxtecdam, các công trình thương mại cao cấp như The Menor Garden, khách sạn 5 sao Mariot…Bằng chứng rõ nhất là trước khủng hoảng đây là khu vực giá bất động sản sôi động và cao nhất Hà Nội. Đó là đổi thay đáng kể nhất trong những năm qua. Ảnh: Hồng Vĩnh Chưa có những khu vực định cư tỉnh thành tốt nhất Nhưng ngay cả ở khu vực phía Tây tương đối hiện đại ấy vẫn trình bày một Hà Nội kém về quy hoạch tổng thể và chưa tìm thấy đường nét, tiếng nói kiến trúc riêng. Bạ chỗ nào cũng thành nhà chung cư, khu thị thành và các khu chẳng phù hợp với nhau. - Ta cứ tạm coi Ciputra là tốt nhất Hà Nội về không gian cảnh quan, về mật độ xây dựng còn môi trường thì là bên Hồ Tây, bên sông Hồng. Vậy là đẳng cấp còn gì. Nhưng tiếng nói kiến trúc thì không hiểu nó là tiếng nói Âu, Á hay Hồi giáo. Mà đến đấy như tôi là dân kiến trúc – quy hoạch đến rất nhiều lần vẫn nhầm lẫn, vì nó như trại lính, chỗ nào cũng giống chỗ nào, khả năng nhận biết hay định hướng không gian do quy hoạch kiến trúc đem lại cứ rối tung lên, rất đơn điệu. Trung Hòa – Nhân Chính thì như một rừng bê tông, nhà vài chục tầng là những cục bê tông nặng nề mà 4 mặt Đông – Tây – Nam – Bắc như nhau, cửa như nhau, mặt hướng Tây nhiều nắng chiếu vào cũng giống hệt như mặt hướng Bắc, không có gì khác, nhà không xanh và không tùng tiệm năng lượng, vườn hoa và không gian vui chơi thì hoàn toàn không có. Bởi vậy được nhất là khu Linh Đàm, mật độ thưa, tỉ lệ mặt nước cây xanh bảo đảm nhưng tiếc rằng tiếng nói cụ thể của nhà ở, chung cư lại không có, đơn điệu và giống thời kỳ bao cấp. Khu The Manor theo kiểu kiến trúc Pháp "rởm”, có vẻ tạo được không khí châu Âu, đến đó cũng có cảm giác "tây tây”, mặt hàng, quán xá có ý thức châu Âu, bắt mắt và dễ thuyết phục khách hàng. Nhưng về mặt đóng góp bản sắc kiến trúc thì không có, ngay cả mặt thuần túy vật lý sức khỏe (như gió, oxy, tiếng ồn, bụi) ở đó cũng không có, không có cây xanh, mặt nước, hồ ao gì, đường xá mật độ xe cộ lớn. Chưa phải là nơi làm ra để người dân sống thực sự "happy”… Gần đây, có Vincom Sài Đồng "lùa” được hệ thống mặt nước, thẩm mỹ kiến trúc khá thúc. Cư dân trong một thành thị phải được hưởng tiện ích công bằng như nhau - Những khu anh đánh giá tốt thì đâu có dành cho đa số cư dân. Trong khi đánh giá chất lượng một tỉnh thành phải tính đến sự công bằng? - Một nhà nghiên cứu người Mỹ có đưa ra một lý thuyết về hình thái đô thị chuẩn tắc. Những gì tôi vừa nói nằm trong tiêu chuẩn trước hết để đánh giá một hình thái thị thành, đó là việc khu vực định cư đô thị phải bảo đảm tốt nhất về mặt sức khỏe (vật lý) cho cư dân. Vậy là ngay cả những khu "cao cấp” vừa kể cũng chưa đạt tới tiêu chuẩn tốt nhất. Còn về góc cạnh công bằng chị đề cập, nó thuộc về tiêu chuẩn thứ 2 là khả năng tiếp cận đến các điểm và nút ở trong thị thành phải dễ dàng. Tất tật cư dân các khu vực ở trong một đô thị đều phải được hưởng các tiện ích như nhau, một cách công bằng. Hà Nội mở mang thì người dân ở Sóc Sơn hay Lương Sơn đều phải đến Hồ Gươm hay Quảng trường Ba Đình rất dễ. Đấy là tiêu chí của một hình thái thành phố tốt. Để họ hưởng các dịch vụ công cộng tiện ích. Tiêu chí này tôi e là Hà Nội còn phải phấn đấu rất lâu nữa mới đạt được. Tuốt luốt phần giao thông công cộng như hệ thống ô tô buýt, đường sắt trên cao, xe điện ngầm… hiện thời mới manh nha ở thời kỳ trước hết. Chỉ khi có đầy đủ một hệ thống giao thông công cộng hoàn chỉnh thì khả năng tiếp cận đến các điểm và nút mới dễ. Làm sao cho người dân ở Sóc Sơn, ở Lương Sơn hay ở Ba Vì cũng phải có không gian quảng trường như người dân ở phố cổ, khả năng tiếp cận trường, bệnh viện và các dịch vụ công cộng khác cũng vậy. Còn như hiện nay khả năng tiếp cận các dịch vụ công cộng của các khu vực khác của Thủ đô có độ vênh với người dân ở Trung tâm. Tiêu chí này ta chưa đạt được. Phải kiểm soát nhập cư Tiêu chí thứ 3 của lý thuyết về một hình thái thành thị tốt, đem "soi” với Hà Nội thì thế nào, thưa anh? - Đó là khả năng kiểm soát. Một hình thái thành phố chất lượng thì phải có khả năng kiểm soát lượng người nhập cư vào, ra thành thị. Thí dụ thị thành có năng lực đáp ứng 1 triệu người, 1,5 triệu thì nó quá tải, vậy thì phải có chính sách kiểm soát, tuốt luốt thủ đô khác trên thế giới người ta đều phải kiểm soát, trong khi Hà Nội loay hoay với chính sách nhập cư. Các thành phần nhập cư ở Hà Nội giờ quá đông, nhất là lượng nhập cư ra Thủ đô học xong ở lại trên dưới việc làm. Chưa có thống kê hoặc tôi chưa đọc được thống kê đó chăng, nên không biết lượng người nhập cư ở Hà Nội thuê nhà (lượng rất lớn người các tỉnh về mua nhà đã đành rồi), thậm chí đã lập gia đình, có con vẫn ở nhà thuê, số lượng ấy là bao nhiêu. Khả năng kiểm soát của chính quyền thị thành đến đâu! Còn phải kiểm soát được cả những vấn đề như an toàn thực phẩm, an toàn giao thông, an ninh thứ tự, trộm cắp…Hà Nội chưa làm được những vấn đề này. Thực phẩm vào từ những nguồn nào, phải kiểm soát được để bảo đảm cho sự vận hành của một thành thị, những cái này hiện vẫn mù mờ, thỉnh thoảng mới có một vài vụ phát hiện được. Đúng là chúng ta không thể tiếp kiến đánh giá mọi vấn đề một cách chung chung nữa - phải có những tiêu chí cụ thể… - Mọi tiêu chí đều khúc xạ qua công bằng và hiệu quả. Tức thị làm gì thì làm phải đạt tới công bằng và hiệu quả. Đem lên cân và soi qua các tiêu chí đó sẽ biết Hà Nội tốt chưa? Hà Nội hay các tỉnh thành khác cũng thế phải có hệ thống đánh giá thế nào là một thành thị chất lượng? Hình ảnh ngữ nghĩa của Hà Nội không được làm no ấm lên Nghe đâu nói về Hà Nội như thế chưa đủ. Thật lỗi nếu quên phần di sản của Hà Nội? - Tôi không quên đâu. Vì nó nằm trong tiêu chí thứ tư của một hình thái đô thị. Đó là hình ảnh và ngữ nghĩa của một tỉnh thành. Hà Nội có thành Hà Nội, có khu phố cổ và có hệ thống sông hồ, đó là cái quý nhất của Hà Nội. Sông Hồng chảy trong lòng Hà Nội mà người dân chả bao giờ nhìn thấy nếu không đi qua cầu. Là do muốn thấy người ta phải trèo qua con đê, rồi cái ám ảnh bấy lâu về những khu ổ chuột bên bờ sông Hồng. Con sông gần như chơi đóng góp được gì vào phong cảnh Hà Nội. Đó là phung phí rất lớn. Biểu trưng, ngữ nghĩa cho Hà Nội như phố cổ càng ngày càng mất đi, phố Pháp thì thỉnh thoảng "lòi ra” một cái khối cao tầng của "đại gia” ngoi lên. Hồ là "đặc sản” của Hà Nội nhưng cũng đang rất hoang, con đê sông Hồng cũng là một di sản của Hà Nội. Sau mấy đợt sốt giả, sốt thật, đất đai các làng cổ của Hà Nội cũng đã mất hết như Nghi Tàm, Nhật Tân… Hình ảnh ngữ nghĩa của Hà Nội không được làm no ấm lên, không được làm để tạo giá trị gia tăng mà thui chột đi, mất dần đi. Nàng lọ lem có sẹo Tâm cảnh của nhiều người Hà Nội "cổ điển” là tiếc một Hà Nội xưa cũ. KTS Hoàng Thúc Hào nghe đâu "tiếc” nhiều thứ hơn? - Tôi tiếc Hà Nội ngày xưa khi các "đặc sản” chưa bị mất. Lúc tôi học cấp 3 trường Việt – Đức, hồ ao còn nhiều, xung quanh Hồ Gươm chưa có nhà cao tầng, khu phố Tây vẫn rất nhiều nhà Pháp. Ráo trọi lắm. Hồi ấy Hà Nội như nàng lọ lem chỉ cần có hoàng tử đến phủi bụi trên mặt là đẹp nhưng hiện nay thì chịu rồi, vết nhọ nhem đã thành vết sẹo khó tẩy. Vấn đề vẫn nằm ở vĩ mô, quản lý tỉnh thành vẫn bất cập vì thế quỹ di sản kiến trúc cũ của Hà Nội biến đổi hàng ngày, hàng giờ. Biệt thự ở đầu Lý Thường Kiệt cắt Hàng Bài… Anh đang nói đến nhà hàng Lan Viên? - Đúng vậy, cái vi la Tây rất đẹp mọi người vẫn hay ăn phở, uống cà phê buổi sáng nay đã thành một tòa nhà cao tầng rồi… Tạm dừng câu chuyện về Hà Nội mà chúng ta đều yêu quí ở đây, nhìn nhận sẽ tiếp kiến trở lại vào dịp khác. Trân trọng cảm ơn anh! Cẩm Thúy(thực hành)