Xôi vị

 Không cầu kỳ, không màu mẽ bắt mắt, miếng xôi vị nhà quê xanh nhạt màu lá dứa, thoảng hương thơm của miếng tai hồi rang vừa lửa, vào mùa nếp mới về... 

Xôi vị được coi là món tráng miệng chấp nhận nhất mà không ai than phiền “nặng bụng”, vào dịp giỗ chạp hay ngày tết đoan ngũ ở quê tôi. Hễ nhắc về kỷ niệm ta lại hay nói “hồi xưa”, đúng là hồi xưa ấy, khi ông bà và các cô bác cao tuổi còn khỏe mạnh, thường “chỉ định” cánh bếp nước phải đợi tới dịp long trọng thì mới ra tay làm xôi vị, coi cho... long trọng. thời kì dần trôi, nhiều thứ thành quá khứ, con cháu lớn lên sống xiêu bạt tứ xứ, mới thấy ở chốn phồn hoa đô hội thì xôi vị chẳng qua là món quà vặt, xanh tím bắt mắt, muốn ăn hồi nào cũng có. Nhưng đối với những người xa xứ, đã từng thân thuộc món xôi vị nhà quê, thì không màng miếng xôi xanh tím đó. Bếp quê còn đỏ lửa, ruộng rẫy còn thì nếp còn. Trời thương cho bác mẹ khỏe mạnh. “Làm xôi vị hả con? Cứ về, muốn làm lúc nào thì làm. Cũng không phải là có đám tiệc mới được ăn...”. Ảnh: Đăng Khôi Xôi vị dẻo, béo, thơm ngon phụ thuộc vào nhiều nhân tố, trong đó độ rang tai hồi (chập hương) là rất quan yếu. Lấy khoảng 5 tai hồi, bẻ nhỏ từng cánh cho vào chảo, bỏ cuống. Bắc chảo lên bếp rang với lửa thật nhỏ, khi cánh mũi nhạy bén bắt lấy mùi thơm của tai hồi vừa chín thì nhanh tay nhấc chảo xuống, giã nhuyễn hồi, để sẵn một bên. để ý không rang già lửa hoặc để tai hồi bị đen cháy, làm vị của miếng xôi trở thành khô, đắng, chỉ thấy khét chứ không thơm. vật liệu cho một lần xáo xôi gồm 1 kg nếp ngon, 200 gr đậu xanh hạt đã bóc vỏ, 200 gr dừa nạo (vắt nước cốt để riêng, nước dão để riêng), 100 gr đậu phộng, 5 tai lá dứa, 400 gr đường. Đậu xanh ngâm trước, khoảng 3-4 tiếng đồng hồ cho mềm. Xay nhuyễn lá dứa với một ít nước, lọc kỹ bỏ xác, lấy nước này trộn với nước dão dừa, cùng với đậu xanh và nếp, để nấu xôi. Hạt xôi khi chín cần có độ mềm vừa phải, hoặc mềm quá một tí cũng được, chứ chẳng thể bị khô vì đã nấu xôi khô thì khi xáo hạt xôi sẽ cứng. Lấy phần nước cốt dừa trộn đều với 400 gr đường trong cái chảo, rồi xới xôi vào trộn chung, bắc lên bếp xáo liền tay. để ý vặn lửa nhỏ. Xáo khoảng 15 phút thì cho vào chảo: một nửa phần tai hồi chín giã nhuyễn, một nửa phần đậu phộng rang giã nhuyễn. Lại xáo thêm khoảng 15 phút thì ngừng, tắt bếp. Dùng một chiếc mâm nhôm hay inox có độ rộng và dày ứng với phần xôi vừa xáo. Lót lá chuối sạch ở phần đáy và bên hông của mâm. Phần đậu phộng và tai hồi còn lại chia làm đôi: rải một nửa xuống đáy mâm, bới xôi vào đầy mâm, rải phần rốt cuộc lên mặt, rồi ém chặt để khi cắt từng miếng xôi ra sẽ dẻo quánh và đầy đặn. Cắn một miếng xôi vị ngay trong bếp quê nhà, tự hỏi lòng ngày xưa ấy tuồng như chẳng cách xa ta bao giờ đâu nhỉ? Hạt xôi dẻo ngon, tai hồi nồng ấm, dừa béo, lá dứa thơm, đậu phộng bùi... cả thảy hòa quyện vào nhau. chẳng thể nào lầm lẫn hương vị này với bất cứ món gì, ở bất cứ nơi đâu, mặc dầu ta không còn trẻ nữa...  Đăng Khôi